ÖSYM Yürütme Kurulu üyeleri, önceki akşam ÖSYM binasında ağırladığı Radikal'e "YGS'de adaylar için dağıtılan tüm kitapçıklarda, programlarının eksik çalışması nedeniyle bir sorun olduğunu" itiraf etti.

Günlerdir Türkiye'nin kafasını karıştıran YGS bilmecesinin iyi anlaşılabilmesi için yanıtı merak edilen sorular var.

1- Şifre, şablon, kurgu, kopya gibi tartışmalar nereden kaynaklandı?
Her şey yeni ÖSYM Başkanı Ali Demir'in kopyayı 'imkânsız hale getirecek' dediği 'adaya özel kitapçık' projesiyle başladı. Geçmiş yıllarda en fazla 10 farklı kitapçık hazırlanırken, bu yıl yaklaşık 1.7 milyon adet farklı soru kitapçığı hazırlandı.

2- 1.7 milyon farklı kitapçık nasıl türetildi?
Bunun için ana kitapçıktan, aynı sorularla, fakat soru ve yanıtların farklı dizilimleriyle başka başka kitapçıklar türetecek bir bilgisayar programı hazırlandı.

Ve hata ortaya çıktı

3- Program eksiksiz bir şekilde uygulanabildi mi?
Hayır. Program tam olarak uygulanırsa, pedagojik bazı sorunlar ortaya çıkacaktı. Örneğin kimi adayların soru kâğıtlarında, doğru yanıtların yarısından fazlası a şıkkı olabilecekti. Veya cevap kâğıdında kutucuklar doldurulduğunda (d),(e),(d),(e)/(b),(a),(b),(a) gibi dikkat çekici bazı desenler oluşturabilecekti. Böyle sonuçların ortaya çıkmaması için tamamen (rastlantısal/random) dağılım yerine kimi yerlerde elle müdahale yapıldı. Ve sorun oluştu.

4- ÖSYM personeli Radikal'e "Programın eksik çalışması sonucu bir kalıp oluştu" dedi. Bu kalıp nedir?
Tüm soru kitapçıklarında, farklı varyasyonlarla da olsa takılı kalan bu kalıp, şıkların 'çembersel olarak kaydırılması' kalıbıydı.

5- Programın takılı kaldığı bu kalıp, bir kopya ihtimali yaratır mı?
Evet yaratır. Bu 2 türlü olabilir. Kriptologların açıklamasına göre, dikkatli bir aday bu 'kalıbı' sınav sırasında fark edebilir ve soruları bu yöntemle çözebilir. İkinci olasılık da, ÖSYM içinden birileri, yöneticiler olmasa dahi, sistemin iyi çalışmamasından doğan bu kalıbı fark ettikten sonra, dışarıya bilgi vermiş olabilir.

6- 5 Nisan'da 'uyandılar'

6-ÖSYM yetkilileri, programlarının eksik çalıştığını ne zaman tespit etti? Bunu daha önce tespit edebilir miydi?
Radikal'e yaptıkları açıklamada, programlarındaki sorunu, 5 Nisan akşamı tespit ettiklerini söylediler. ÖSYM yetkilileri, matbaada kitapçıkların şık ve soru dizilimlerini yaptıktan sonra, az sayıda baskı yapıp, programın çalışıp çalışmadığını tespit edebilirlerdi. Ancak bunu yapmayı akıl edemediklerini söylediler.

7- ÖSYM'nin programda sorun çıkma ihtimaline karşı hazırladığı 'alternatif başka bir programı' var mıydı?
Hayır yoktu. ÖSYM yetkilileri, bunun için ileriye dönük önlem alacaklarını, alternatif program hazırlayacaklarını söylediler.

8- Programın bu açığı nedeniyle, 'haksız yere, bir adayın diğer adayların önüne geçip geçmediği' nasıl tespit edilebilir?
Tüm kitapçıklar tek tek incelenip, kitapçıklarda yapılan işlemler tek tek değerlendirilmeli. Bu inceleme de ÖSYM tarafından değil, kurum dışından işin uzmanları tarafından yapılmalı. Böyle bir incelemenin ne kadar süreceği de ayrı bir tartışma konusu.

9- Eksik çalışan program başka sınavlarda da uygulandı mı?
Evet uygulandı. Üniversitelerarası Kurul Yabancı Dil Sınavı (ÜDS) ve YÖK Yurtdışı Yükseköğretim diplomaları denkliği için Seviye Tespit Sınavı'nda (STS) da bu program uygulandı. Bu sınavlarda da aynı sorun yaşandı. Ancak bu sınavların şıklarında rakamsal değer bulunmadığı için sorun dikkat çekmedi.

10- YGS adaylarından barajı aşanların gireceği Lisans Yerleştirme Sınavı'nda da aynı program kullanılacak mı? Kullanılırsa aynı sorunlar yaşanır mı?
ÖSYM yetkilileri, LYS'de de aynı programın kullanılacağını belirtiyor. Ancak LYS'de sistemi eksiksiz çalıştıracaklarını savunuyorlar.